Rodzaje podmiotu i orzeczenia
Podmiot, obok orzeczenia, jest najważniejszą częścią zdania. Podmiot wskazuje na wykonawcę czynności. Odpowiada na pytania: kto? co? Najczęściej wyrażony jest rzeczownikiem, ale może być wyrażony również, np.: zaimkiem, przymiotnikiem, liczebnikiem, bezokolicznikiem, imiesłowem.
RODZAJE PODMIOTU
1. PODMIOT GRAMATYCZNY - wyrażony jest częścią mowy (najczęściej rzeczownikiem) w mianowniku.
Danusia pięknie grała na lutni.
2. PODMIOT DOMYŚLNY - nie jest w zdaniu wyrażony wprost, bezpośrednio. Po formie orzeczenia domyślamy się, kto/co jest wykonawcą czynności.
Złożył ślubowanie. (Kto? On.)
3. PODMIOT LOGICZNY - wyrażony jest częścią mowy w dopełniaczu, rzadziej w celowniku.
Orzeczenie informuje wtedy, że czegoś ubywa, przybywa lub jest brak.
Wody przybywało w rzece.
Ani nie było dzisiaj w pracy
4. PODMIOT SZEREGOWY - funkcję podmiotu pełni kilka wyrazów, współrzędnych względem siebie (czyli tak samo ważnych w zdaniu).
Maćko i Zbyszko mieszkali w Bogdańcu.
Odmianą podmiotu szeregowego jest PODMIOT TOWARZYSZĄCY. Podmiot wyrażony jest wyrazem w mianowniku oraz wyrażeniem przyimkowym.
Ojciec z córką wyszli na spacer.
Orzeczenie to najważniejsza część zdania. Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? Nazywa czynności, procesy i stany. Istnieją dwa rodzaje orzeczeń:
a) czasownikowe,
b) imienne.
ORZECZENIE CZASOWNIKOWE - najczęściej wyrażone jest czasownikiem w formie osobowej, ale może też być wyrażone nieosobową formą czasownika zakończoną na -no, - to, np.
Planujemy wyjście do kina.
Zaproszono gości.
Funkcję orzeczenia czasownikowego mogą pełnić także czasowniki typu: trzeba, można, warto.
Trzeba kupić bilety do teatru.
ORZECZENIE IMIENNE - składa się z dwóch części: łącznika i orzecznika. Funkcję łącznika pełnią osobowe formy czasowników: być, zostać, stać się (także: okazać się, wydawać się). Orzecznikiem może być, np. rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, przysłówek, zaimek.
Maciek zostanie lekarzem.
Piosenka stała się przebojem.
Zobacz filmik - https://www.youtube.com/watch?v=RXcJ7MunJ5U
ZDANIE BEZPODMIOTOWE - zdanie, w którym podmiot nie jest wyrażony i nie możemy się go domyślić ani na podstawie formy czasownika, ani na podstawie zdań poprzednich.
Zadań bezpodmiotowych używamy wtedy, kiedy mówimy:
a) o zjawiskach przyrody, np. Grzmi.;
b) o stanach fizycznych lub psychicznych ludzi, np. Mdli mnie.;
c) o czynnościach lub stanach bliżej nieokreślonych, np. Strzelano bez przerwy.
Grafika: Internet
